Đề cương Ôn tập Môn Ngữ Văn Lớp 12 Học kì II Năm học 2019-2020

Nội dung tài liệu: Đề cương Ôn tập Môn Ngữ Văn Lớp 12 Học kì II Năm học 2019-2020

1. + Gồm các dạng: khoa học chuyên sâu; Khoa học giáo khoa; Khoa học phổ cập. + Có 3 đặc trưng cơ bản: Thể hiện ở cácphương tiện ngôn ngữ như từ ngữ, câu, đọan văn,văn bản: a/ Tính khái quát, trừu tượng. b/ Tính lítrí, lô gíc. c/ Tínhkhách quan, phi cá thể. 3 .Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật: - Khái niệm: Là loại phong cách ngôn ngữđược dùng trong các văn bản thuộc lĩnh vực văn chương (Văn xuôi nghệ thuật, thơ, kich). - Đặc trưng: Tính thẩm mĩ, tính đa nghĩa và thể hiện dấu ấn riêng của tác giả. 4 .Phong cách ngôn ngữ chính luận: - Khái niệm: Là phong cách ngôn ngữ đượcdùng trong những văn bản trực tiếp bày tỏ tư tưởng, lập trường, thái độ vớinhững vấn đề thiết thực, nóng bỏng của đời sống, đặc biệt trong lĩnh vực chínhtrị, xã hội. - Mục đích: Tuyên truyền, cổ động, giáodục, thuyết phục người đọc, người nghe để có nhận thức và hành động đúng. - Đặc trưng: + Tính công khai về quan điểm chính trị: Rõràng, không mơ hồ, úp mở. Tránh sử dụng từ ngữ mơ hồ chung chung, câunhiều ý. + Tính chặt chẽ trong biểu đạt và suy luận: Luận điểm, luận cứ, ý lớn, ýnhỏ, câu đọan phải rõ ràng, rành mạch. + Tính truyền cảm, thuyết phục: Ngôn từ lôicuốn để thuyết phục; giọng điệu hùng hồn, tha thiết, thể hiện nhiệt tình và sáng tạo của người viết. (Lấy dẫn chứng trong “Về luân lý xã hội ở nước ta” và “Xin lập khoa luật” ) 5 .Phong cách ngôn ngữ hành chính: - Khái niệm: Là phong cách được dùng trong giao tiếp thuộc lĩnh vực hành chính. - Là giao tiếp giữa nhà nướcvới nhân dân, giữa nhân dân với cơ quan nhà nước, giữa cơ quan với cơ quan, giữa nước này và nước khác. - Đặc trưng: Phongcách ngôn ngữ hành chính có 2 chức năng:
2. + Chức năng thông báo: thể hiện rõ ở giấy tờhành chính thông thường. Ví dụ: Văn bằng, chứng chỉ các loại, giấy khai sinh, hóa đơn, hợp đồng, + Chức năng sai khiến: bộc lộ rõtrong các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản của cấp trên gửi cho cấp dưới,của nhà nước đối với nhân dân, của tập thể với các cá nhân. 6 . Phong cách ngôn ngữ báo chí (thông tấn): - Khái niệm: Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ dùng để thongbáo tin tức thời sự trong nước và quốc tế, phản ánh chính kiến của tờ báo và dưluận quần chúng, nhằm thúc đẩy sự tiến bộ xã hội. + Là phong cách được dùngtrong lĩnh vực thông tin của xã hội về tất cả những vấn đề thời sự: (thông tấn có nghĩa là thu thập và biên tập tin tức để cung cấp cho các nơi). Một số thể loại văn bản báo chí: + Bản tin: Cung cấp tin tức cho người đọc theo 1 khuôn mẫu: Nguồn tin- Thời gian- Địa điểm-Sự kiện- Diễn biến-Kết quả. + Phóng sự: Cung cấp tin tức nhưng mở rộng phần tường thuật chi tiết sự kiện, miêu tả bằng hình ảnh, giúp người đọc có một cái nhìn đầyđủ, sinh động, hấp dẫn. + Tiểu phẩm: Giọng văn thân mật, dân dã, thường mang sắc thái mỉa mai, châm biếm nhưng hàm chứa một chính kiến về thời cuộc. IV. Phương thức biểu đạt: 1. Tự sự (kể chuyện, tường thuật): Khái niệm: Tự sự là kể lại, thuật lại sự việc, là phương thức trình bày 1 chuỗi các sự việc, sự việc này đẫn đến sự việc kia, cuối cùng kết thúc thể hiện 1 ý nghĩa. Đặc trưng: Có cốt truyện; Có nhân vật tự sự, sự việc; Rõ tư tưởng, chủ đề; Có ngôi kể thích hợp. 2. Miêu tả: Miêu tả là làm cho người đọc, người nghe, người xem có thể thấy sự vật, hiện tượng, con người (Đặc biệt là thế giới nội tâm) như đang hiện ra trước mắt qua ngôn ngữ miêu tả. 3. Biểu cảm: Là bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình về thế giới xung quanh. 4. Nghị luận: Là phương thức chủ yếu được dùng để bàn bạc phải, trái, đúng sai nhằm bộc lộ rõ chủ kiến, thái độ của người nói, người viết. 5. Thuyết minh: Được sử dụng khi cần cung cấp, giới thiệu, giảng giải những tri thức về 1 sự vật, hiện tượng nào đó cho người đọc, người nghe.
3. V. Phương thức trần thuật: Trần thuật từ ngôi thứ nhất do nhân vật tự kể chuyện (Lời trực tiếp) Trần thuật từ ngôi thứ 3 của người kể chuyện tự giấu mình. Trần thuật từ ngôi thứ 3 của người kể chuyện tự giấu minh, nhưng điểm nhìn và lời kể lại theo giọnh điệu của nhân vật trong tác phẩm (Lời nửa trực tiếp) VI. Phép liên kết: Thế - Lặp – Nối- Liên tưởng – Tương phản – Tỉnh lược... VII. Nhận diện những biện pháp nghệ thuật trong văn bản và tác dụng của những biện pháp nghệ thuật đó với việc thể hiện nội dung văn bản. Giáo viên cần giúp HS ôn lại kiến thức về các biện pháp tu từ từ vựng và các biện pháp nghệ thuật khác: So sánh; Ẩn dụ; Nhân hóa; Hoán dụ; Nói quá- phóng đại- thậm xưng; Nói giảm- nói tránh; Điệp từ- điệp ngữ; Tương phản- đối lập; Phép liệt kê; Phép điệp cấu trúc; Câu hỏi tu từ; Cách sử dụng từ láy... Có kĩ năng nhận diện các biện pháp tu từ được sử dụng trong một văn bản thơ hoặc văn xuôi và phân tích tốt giá trị của việc sử dụng phép tu từ ấy trong văn bản. VIII. Các hình thức lập luận của đọan văn: Diễn dịch; Song hành; Qui nạp... IX. Các thể thơ: Đặc trưng của các thể loại thơ: Lục bát; Song thất lục bát; Thất ngôn; Thơ tự do; Thơ ngũ ngôn, Thơ 8 chữ... X. CÁC THAO TÁC LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN 1. Thao tác lập luận giải thích: – Là cắt nghĩa một sự vật, hiện tượng, khái niệm để người khác hiểu rõ, hiểu đúng vấn đề. – Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ được tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ, bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm. – Cách giải thích: Tìm đủ lí lẽ để giảng giải, cắt nghĩa vấn đề đó. Đặt ra hệ thống câu hỏi để trả lời. 2. Thao tác lập luận phân tích: – Là cách chia nhỏ đối tượng thành nhiều yếu tố bộ phận để đi sâu xem xét một cách toàn diện về nội
4. dung, hình thức của đối tượng. – Cách phân tích: Chia tách đối tượng thành nhiều yếu tố bộ phận theo những tiêu chí, quan hệ nhất định. 3. Thao tác lập luận chứng minh: – Dùng những bằng chứng chân thực, đã được thừa nhận để chứng tỏ đối tượng. – Cách chứng minh: Xác định vấn đè chứng minh để tìm nguồn dẫn chứng phù hợp. Dẫn chứng phải phong phú, tiêu biểu, toàn diện sát hợp với vấn đề cần chứng minh, sắp xếp dẫn chứng phải lô gic, chặt chẽ và hợp lí. 4. Thao tác lập luận so sánh: – Làm sáng tỏ đối tượng đang nghiên cứu trong mối tương quan với đối tượng khác. – Cách so sánh: Đặt đối tượng vào cùng một bình diện, đánh giá trên cùng một tiêu chí, nêu rõ quan điểm, ý kiến của người viết. 5. Thao tác lập luận bình luận: – Bình luận là bàn bạc, nhận xét, đánh giá về một vấn đề . – Cách bình luận: Trình bày rõ ràng, trung thực vấn đề được bình luận, đề xuất và chứng tỏ được ý kiến nhận định, đánh giá là xác đáng. Thể hiện rõ chủ kiến của mình. 6. Thao tác lập luận bác bỏ: – Là cách trao đổi, tranh luận để bác bỏ ý kiến được cho là sai . – Cách bác bỏ: Nêu ý kiến sai trái, sau đó phân tích, bác bỏ, khẳng định ý kiến đúng; nêu từng phần ý kiến sai rồi bác bỏ theo cách cuốn chiếu từng phần. – Ý nhỏ phải nằm hoàn toàn trong phạm vi của ý lớn. PHẦN II: LÀM VĂN I. Nghị luận xã hội 1/ Yêu cầu về kĩ năng: Học sinh cần ôn lại - Kĩ năng làm một bài văn nghị luận xã hội về một tư tưởng đạo lý, về một hiện tượng
5. đời sống và về một vấn đề xã hội rút ra từ một tác phẩm văn học/ truyện ngắn ...... - Nắm kỹ năng xử lý đề, không đơn thuần là thuộc lòng nội dung các kiểu bài NLXH - Biết cách kết hợp các thao tác lập luận 2/ Yêu cầu về kiến thức: - Đặc trưng: dùng lập luận, lí lẽ, dẫn chứng để bàn luận về một vấn đề xã hội. - Phân loại: + NLXH về một hiện tượng đời sống. + NLXH về một tư tưởng đạo lý. + NLXH về một vấn đề xã hội rút ra từ một tác phẩm văn học/ truyện ngắn -Phương pháp: * Mở bài: - Dẫn dắt vào vấn đề; giới thiệu về một đối tượng cần nghị luận. *. Thân bài: - Giải thích đối tượng sẽ bàn luận. (Giải thích từ cụ thể đến khái quát). - Bàn luận đối tượng mà đề bài yêu cầu. + Phân tích các khía cạnh của đối tượng, chỉ ra cái đúng, cái sai, cái hay, cái dở. + Nêu quan điểm của mình về đối tượng cần bàn luận: đồng tình, không đồng tính hoặc cả hai. + Mở rộng vấn đề: Phản đề; so sánh đối chiếu . - Nêu bài học rút ra từ đối tượng đã bàn luận. * Kết bài: - Đánh giá chung về đối tượng vừa bàn luận; liên hệ với bản thân. *** Cách viết đoạn văn NLXH: Bước 1: Viết câu mở đoạn. Bước 2: Viết thân đoạn: - Giải thích. - Phân tích, chứng minh, bàn luận. II. Nghị luận văn học: 1/ Yêu cầu về kĩ năng: Học sinh cần ôn lại - Kĩ năng làm một bài văn nghị luận văn học với kiểu bài phân tích, đánh giá một nhận định hay một vấn đề của tác phẩm văn học - Nắm kỹ năng xử lý đề, không đơn thuần là thuộc lòng nội dung văn bản - Biết cách kết hợp các thao tác lập luận 2. Yêu cầu về kiến thức: Học sinh cần củng cố, hệ thống lại kiến thức những tác phẩm học trong học kì 2: Vợ chồng A Phủ (Trích) – Tô Hoài, Vợ nhặt của Kim Lân, Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành, Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu.
6. PHẦN III: VĂN HỌC VIỆT NAM VỢ CHỒNG A PHỦ (Tô Hoài) 1.Tác giả: - Tô Hoài (1920- 2014), quê ở làng nghĩa Đô, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay Hà Nội), là một nhà văn lớn, có số lượng tác phẩm đạt kỉ lục trong văn học hiện đại Việt Nam (200 đầu sách, ở nhiều thể loại như truyện ngắn, tiểu thuyết, kí, tiểu luận, tự truyện ). Ông có vốn hiểu biết phong phú, sâu sắc về những nét riêng trong phong tục, tập quán của nhiều vùng miền khác nhau trên đất nứơc ta. - Sáng tác của ông thiên về diễn tả những sự thật của đời thường, nhà văn luôn hấp dẫn người đọc bởi lối trần thuật hóm hỉnh, sinh động của người từng trải, vốn từ vựng giàu có – nhiều khi rất bình dân và thông tục – nhưng nhờ cách sử dụng đắc địa và tài ba nên có sức lôi cuốn, lay động người đọc. 2. Tác phẩm: * Xuất xứ - Hoàn cảnh ra đời - Vợ chồng A Phủ (1952) là một trong ba tác phẩm (Vợ chồng A Phủ, Mường Giơn và Cứu đất cứu mường) in trong tập Truyện Tây Bắc (1953), giải Nhất giải thưởng Hội Văn nghệ Việt Nam 1954-1955. - Tác phẩm là kết quả của chuyến đi cùng bộ đội vào giải phóng Tây Bắc năm 1952. Đây là chuyến đi thực tế dài tám tháng sống với đồng bào các dân tộc thiểu số từ khu du kích trên núi cao đến những bản làng mới giải phóng của nhà văn. - Vợ chồng A Phủ gồm có hai phần, phần đầu viết về cuộc đời của Mị và A Phủ ở Hồng Ngài, phần sau viết về cuộc sống nên vợ nên chồng, tham gia cách mạng của Mị và A Phủ ở Phiềng Sa. Đoạn trích là phần đầu của truyện ngắn. 3. Tóm tắt truyện Tác phẩm kể về cuộc đời của đôi trai gái người Mèo là Mị và A Phủ. Mị là một cô gái trẻ, đẹp. Cô bị bắt làm vợ A Sử - con trai thống lý Pá Tra để trừ một món nợ truyền kiếp của gia đình. Lúc đầu, suốt mấy tháng ròng, đêm nào Mị cũng khóc, Mị định ăn lá ngón tự tử nhưng vì thương cha nên Mị không thể chết. Mị đành sống tiếp những ngày tủi cực trong nhà thống lí. Mị làm việc quần quật khổ hơn trâu ngựa và lúc nào cũng “lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”. Mùa xuân đến, khi nghe tiếng sáo gọi bạn tình thiết tha Mị nhớ lại mình còn trẻ, Mị muốn đi
7. chơi nhưng A Sử bắt gặp và trói đứng Mị trong buồng tối. A Phủ là một chàng trai nghèo mồ côi, khoẻ mạnh, lao động giỏi. Vì đánh lại A Sử nên bị bắt, bị đánh đập, phạt vạ rồi trở thành đầy tớ không công cho nhà thống lí. Một lần, do để hổ vồ mất một con bò khi đi chăn bò ngoài bìa rừng nên A Phủ đã bị thống lí trói đứng ở góc nhà. Lúc đầu, nhìn cảnh tượng ấy, Mị thản nhiên nhưng rồi lòng thương người cùng sự đồng cảm trỗi dậy, Mị cắt dây cởi trói cho A Phủ rồi theo A Phủ trốn khỏi Hồng Ngài 4. Nội dung đoạn trích: 4.1. Nhân vật Mị a. Sự xuất hiện của Mị: - Mở đầu tác phẩm, xuất hiện hình ảnh một cô con gái “ngồi quay sợi gai bên tảng đá trước cửa, cạnh tàu ngựa” lẻ loi, âm thầm như lẫn vào các vật vô tri vô giác (cái quay sợi, tàu ngựa, tảng đá) - “Lúc nào cũng vậy, dù quay sợi, thái cỏ ngựa, dệt vải, chẻ củi hay đi cõng nước dưới khe suối, cô ấy cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi”. Lúc nào cũng cúi đầu nhẫn nhục và luôn u buồn - Cách giới thiệu nhân vật ấn tượng để dẫn dắt vào trình tìm hiểu số phận nhân vật. b. Cuộc đời cực nhục, khổ đau của Mị: * Trước khi làm dâu gạt nợ nhà thống lí Pá Tra: - Mị vốn là cô gái Mèo trẻ trung, xinh đẹp, có tài thổi sáo: “Trai đến đứng nhẵn cả chân vách đầu buông Mị”, “Mị thổi sáo giỏi, Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị” - Mị còn là người con hiếu thảo và có lòng tự trọng: “Con nay đã biết cuốc nương làm ngô, con phải làm nương ngô giả nợ thay cho bố. Bố đừng bán con cho nhà giàu”. Cô yêu lao động, có khát vọng tự do, có đầy đủ phẩm chất để sống một cuộc đời hạnh phúc. * Khi về làm dâu nhà thống lí: - Nguyên nhân: Vì món nợ truyền kiếp bố mẹ vay gia đình nhà thống lí Pá Tra nên Mị đã bị A Sử cướp về làm dâu gạt nợ. Mị là con nợ mà cũng là con dâu nên số phận đã trói buộc Mị đến lúc tàn đời. - Những ngày làm dâu: + Mị bị vắt kiệt sức lao động“Tết xong thì lên núi hái thuốc phiện, giữa năm thì giặt đay, xe đay, ” ; “Con ngựa, con trâu làm còn có lúc đàn bà con gái nhà này thì vùi đầu vào việc
8. là cả đêm cả ngày” . Mị phải chịu đựng nỗi đau của một con người bị biến thành một thứ công cụ lao động. + Không chỉ bị bóc lột sức lao động mà Mị còn chịu nỗi đau khổ về tinh thần. Nơi ở của Mị là một căn buồng “kín mít, có một chiếc cửa sổ một lỗ vuông bằng bàn tay. Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương hay là nắng”. Mị đã sống với trạng thái gần như đã chết, quên hết thời gian và mọi thứ xung quanh. - Thái độ của Mị: + Lúc đầu: Mị phản kháng quyết liệt “Có đến hàng mấy tháng, đêm nào Mị cũng khóc” Mị tính chuyện ăn lá ngón để tìm sự giải thoát. Thế nhưng, vì lòng hiếu thảo nên phải nén nỗi đau riêng, quay trở lại nhà thống lí. + Sau đó: Mị rơi vào cuộc sống tăm tối, nhẫn nhục, đau khổ, tê liệt về tinh thần, buông xuôi theo số phận : “Ở lâu trong cái khổ, Mị cũng quen rồi.”; “Bây giờ Mị tưởng mình cũng là con trâu, cũng là con ngựa ( ) ngựa chỉ biết ăn cỏ, biết đi làm mà thôi” ; “Mỗi ngày Mị không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa.” c/ Sức sống tiềm tàng của Mị: * Cảnh mùa xuân: xuân về, cả Hồng Ngài nhộn nhịp, mọi người tất bật chuẩn bị ăn Tết. Mị nghe tiếng sáo gọi bạn “vọng lại thiết tha, bổi hổi”. Mị ngồi nhẩm bài hát của người đang thổi. Những âm thanh rộn rã ấy đã lay động tâm hồn Mị. * Tâm trạng của Mị trong đêm tình mùa xuân: - Lúc uống rượu đón xuân:“Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ực từng bát”, Mị đang uống cái đắng cay của phần đời đã qua, uống cái khao khát của phần đời chưa tới. Rượu làm cơ thể và đầu óc Mị say nhưng tâm hồn thì đã tỉnh lại sau bao ngày câm nín, mụ mị vì bị đày đọa. - Khi nghe tiếng sáo gọi bạn: + Mị nhớ lại những kỉ niệm ngọt ngào của quá khứ. Ngày trước Mị thổi sáo, thổi lá giỏi, có biết bao người mê ngày đêm đi theo Mị. Tiếng sáo ban đầu là sự việc ở bên ngoài nhưng sau đó đã xâm nhập vào thế giới tâm hồn Mị. Mị thấy “ phơi phới”, tiếng sáo thôi thúc khiến “Mị muốn đi chơi ”. Lần đầu tiên từ ngày bước chân vào nhà thống lí, người con gái bất hạnh ấy cảm thấy mình “còn trẻ lắm”. + Nghĩ về thực tại cuộc đời mình Mị lại có ý nghĩ lạ lùng mà rất chân thực là nếu có nắm lá ngón trên tay Mị sẽ ăn ngay. Mị đã ý thức được tình cảnh đau xót của mình. + Trong đầu Mị vẫn đang rập rờn tiếng sáo:“Anh ném Pao, em không bắt - Em không yêu quả Pao rơi rồi”.
9. + Những sục sôi trong tâm hồn đã thôi thúc Mị có những hành động “lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng”. Đó là hàng động thắp sáng căn phòng vốn bấy lâu chỉ là bóng tối, và cũng là thắp ánh sáng cho cuộc đời tăm tối của mình. Sau đó Mị “quấn lại tóc, với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách”. Mị muốn được đi chơi xuân, quên hẳn sự có mặt của A Sử. - Tiếng sáo xuất hiện đã làm thay đổi những suy nghĩ và hành động của Mị. Tiếng sáo là biểu tượng cho khát vọng tình yêu tự do đã thổi bùng lên ngọn lửa tâm hồn Mị. - Khi bị A Sử trói đứng: Ước mơ không thành, A Sử về và không cho Mị đi chơi và lại còn trói đứng Mị vào cây cột giữa nhà. + Trong bóng tối, Mị đứng im lặng quên hẳn mình đang bị trói, vẫn thả hồn theo những cuộc chơi, những tiếng sáo gọi bạn tình tha thiết bên tai. + Tiếng sáo, tiếng lòng sôi sục, Mị vùng bước đi nhưng tay chân đau không cựa được. Khát vọng đi chơi xuân của Mị đã bị chặn đứng. + Mị nín khóc, Mị lại bồi hồi. Mị lúc mê lúc tỉnh, lúc lại nồng nàn tha thiết nhớ. Tâm trạng Mị ngổn ngang. + Mị vừa đau, vừa tủi nghĩ phận mình không bằng con ngựa. Mị bị trói như thế cho đến sáng. Mị bàng hoàng sợ không biết mình còn sống hay đã chết. Mị cựa quậy thử và dây trói lại thít chặt, đau dứt từng mảng thịt. - Tô Hoài đặt sự hồi sinh của Mị vào tình huống bi kịch: khát vọng mãnh liệt – hiện thực phũ phàng, khiến cho sức sống của Mị càng thêm mãnh liệt. Qua đó ta thấy được tư tưởng của nhà văn: Sức sống của con người cho dù bị giẫm đạp, trói buộc nhưng vẫn luôn âm ỉ và có cơ hội là bùng lên. * Tâm trạng và hành động của Mị khi thấy A Phủ bị trói đứng: - Lúc đầu, khi chứng kiến cảnh thấy A Phủ bị trói mấy ngày đêm: “Nhưng Mị vẫn thản nhiên thổi lửa hơ tay”. Đó là dấu ấn của sự tê liệt tinh thần. Hơn nữa chuyện trói người cho đến chết đâu phải là chuyện lạ ở nhà quan. - Khi nhìn thấy “một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen lại ” của A Phủ thì Mị không thể lạnh lùng được nữa. Mị thức tỉnh dần. Dòng nước mắt đau đớn và bất lực của người con trai ngang tàng kia đã trở thành một thứ ngôn ngữ câm lặng nhắc nhở Mị nhớ đến mình. -“Mị chợt nhớ lại đêm năm trước A Sử trói Mị”, “Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được”. Mị đã nhớ lại tình cảnh của mình, nhận ra mình và
10. xót xa cho mình. Mị lại chợt nhớ tới cảnh người đàn bà đời trước cũng bị trói đến chết trong nhà thống lí. Mị nhận thức được tội ác của nhà thống lí “Trời ơi! Chúng nó thật độc ác ”. Từ thương mình, thương người đàn bà, Mị thương cảm cho A Phủ: “Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết. Chết đau, chết đói, chết rét, phải chết”. Từ lạnh lùng thương cảm, dần dần Mị nhận ra nỗi đau khổ của mình và của người khác. Mị lo sợ hốt hoảng, tưởng tượng khi A Phủ đã trốn được thì lúc ấy Mị phải chịu thay vào chỗ ấy. Nỗi sợ như tiếp thêm sức mạnh cho Mị đi đến hành động. - Trong đêm tối mịt mù và sau giây phút lưỡng lự, Mị đã liều mình cắt dây trói cho A Phủ. Mị cắt dây cởi trói cho A Phủ cũng là cắt những dây trói vô hình từ lâu đã trói buộc đời mình. - Mị chạy vụt theo A Phủ là hành động tất yếu. Mị đã ý thức được sự sống còn của mình. Nhà văn đã sử dụng hàng loạt các động từ mạnh “vụt chạy”, “băng đi”, “đuổi theo”,... để diễn tả sự dứt khoát, quyết liệt trong hành động của nhân vật. * Giá trị nhân đạo sâu sắc: + Khi sức sống tiềm tàng trong con người được hồi sinh thì nó là ngọn lửa không thể dập tắt. + Nó tất yếu chuyển thành hành động phản kháng táo bạo, chống lại mọi sự chà đạp, lăng nhục để cứu cuộc đời mình. → Nhà văn đã miêu tả tinh tế những diễn biến trong tâm hồn Mị: từ thương mình đến thương người, từ cứu người đến cứu mình. Đó là một quá trình tự nhiên và sinh động. 4.2 Nhân vật A Phủ * Số phận đặc biệt của A Phủ - Từ nhỏ mồ côi cha mẹ, không người thân thích, sống sót qua nạn dịch. Mười tuổi bị bắt đem bán đổi lấy thóc của người Thái, sau đó trốn thóat và lưu lạc đến Hồng Ngài. - Làm thuê, làm mướn kiếm sống. Nhiều cô gái mơ ước được lấy A Phủ làm chồng nhưng A Phủ không lấy nổi vợ vì phép làng và tục lệ cưới xin ngặt nghèo. * Tính cách đặc biệt của A Phủ : - Gan góc từ bé: không chịu ở dưới cánh đồng thấp, trốn lên núi, lưu lạc đến Hồng Ngài - Lớn lên thành chàng trai khỏe mạnh, tháo vát, thông minh:“chạy nhanh như ngựa”, “biết đúc lưỡi cày, săn bò tót rất bạo”. - A Phủ không sợ cường quyền, kẻ ác:
11. + Trong một lần đi chơi xuân, vì thấy bọn A Sử ngang tàng, hống hách, A Phủ đã sẵn sàng ra tay trừng trị chúng dù biết đó là con quan “A Phủ đã xộc tới, nắm cái vòng cổ, kéo dập đầu xuống, xé vai áo, đánh tới tấp”. Hàng loạt các động từ cho thấy sức mạnh và tính cách của A Phủ, không quan tâm đến hậu quả sẽ xảy ra. + Bị người nhà thống lí bắt và đưa ra xử kiện – một vụ kiện lạ lùng với những người “đánh, kể, chửi, lại hút” và ăn vạ - A Phủ vẫn lạnh lùng câm nín chịu đòn. Một sức chịu đựng lạ lùng ngầm chứa một thái độ phản kháng. + Khi trở thành người làm công gạt nợ A Phủ vẫn là con người tự do: “bôn ba rong ruổi ngoài gò ngoài rừng”, làm tất cả mọi thứ như trước đây. + Để mất bò, A Phủ điềm nhiên vác nửa con bò hổ ăn dở về và nói chuyện đi bắt hổ một cách thản nhiên, điềm nhiên cãi lại thống lí Pá Tra rồi lẳng lặng đi lấy cọc và dây mây để người ta trói đứng mình. + Bị trói vào cột, A Phủ nhai đứt hai vòng dây mây định trốn thoát. => A Phủ chính là nạn nhân của hủ tục lạc hậu và cường quyền phong kiến miền núi. Nhưng trong A Phủ luôn tràn đầy tinh thần phản kháng. Đó là cơ sở cho việc giác ngộ Cách mạng nhanh chóng sau này. 4.3 Giá trị hiện thực và trị nhân đạo a. Giá trị hiện thực + Truyện miêu tả chân thực số phận nô lệ cực khổ của người dân lao động nghèo Tây Bắc dưới ách thống trị của bọn cường quyền phong kiến miền núi (dẫn chứng Mị, A Phủ). + Truyện phơi bày bản chất tàn bạo của giai cấp phong kiến thống trị ở miền núi (dẫn chứng cha con thống lí Pá Tra) + Truyện đã tái hiện một cách sống động vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên và phong tục, tập quán của người dân miền núi Tây Bắc (cảnh mùa xuân, cảnh xử kiện A Phủ) b. Giá trị nhân đạo + Truyện thể hiện lòng yêu thương, sự đồng cảm sâu sắc với thân phận đau khổ của người lao động nghèo miền núi (dẫn chứng nhân vật Mị, A Phủ) + Phê phán quyết liệt những thế lực chà đạp con người (cường quyền và thần quyền). + Truyện khẳng định niềm tin vào vẻ đẹp tâm hồn, sức sống mãnh liệt và khát vọng hạnh phúc cháy bỏng của con người. Dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt đến mức nào, con người cũng không mất đi khát vọng sống tự do và hạnh phúc (Dẫn chứng nhân vật Mị- trong đêm tình mùa