1. Trang Chủ
    2. ›
  2. Tài Liệu Phổ Thông
    3. ›
  3. Tài Liệu Khác

Chuyên đề BDTX: Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT

pdf 66 trang anhmy 31/08/2025 60
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Chuyên đề BDTX: Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

File đính kèm:

  • pdfchuyen_de_bdtx_giao_duc_ky_nang_song_cho_hoc_sinh_thpt.pdf

Nội dung tài liệu: Chuyên đề BDTX: Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT

  1. t chc hot ng giáo dc c trình bày c th hot ng 7 và hot ng 8. Không ch dng vic tìm hiu v lí thuyt, tác gi vit module này còn t ra nhng yêu cu vn dng và lp k hoch t chc thc hin giáo dc k nng sng cho HS THPT vi vai trò là mt GV môn hc và vi vai trò là mt GV ch nhim (Hot ng 9 — tng kt). Hot ng 9 có ý ngha nh hng phù hp cho hot ng tip theo trong thc tin hot ng ngh nghip ca GV. Module này hoàn toàn dành cho t hc vi thi lng là 15 tit, nên sau phn mc tiêu ca tng hot ng, tác gi cung cp thông tin và các câu hi ngi c tìm hiu và t kim tra nhn thc ca mình bng cách tr li nhng câu hi ó và chia s vi ng nghip. Nhng thông tin chia s, phn hi ca ng nghip có ý ngha thay th phn hi ca tác gi module này bi vì nhn thc ca GV cn gn vi bi cnh thc tin ca GV và phn hi ca ng nghip mang tính thc tin và phù hp hn do gn vi tri nghim ca tng ngi. Kt thúc module có các câu hi t kim tra, ánh giá tng kt toàn module. B. MỤC TIÊU Sau khi hc xong module này ngi hc có th: — Trình bày c c trng ca k nng sng và s tt yu phi giáo dc k nng sng cho HS. — Mô t c mc tiêu, nhim v, ni dung giáo dc k nng sng cho HS THPT. — Lit kê c các nguyên tc, con ng giáo dc k nng sng mà GV cn t chc giáo dc k nng sng cho HS. — Khai thác tim nng giáo dc k nng sng cho HS THPT thông qua lng ghép, tích hp trong môn hc, phng pháp dy hc và các tình hung giáo dc, thc tin cuc sng. — Tp thit k ch giáo dc k nng sng t chc hot ng thông qua hot ng ngoài gi lên lp nhm áp ng nhu cu ca HS và trang b cho các em nhng k nng sng phù hp vi vùng, min, la tui — Xây dng c k hoch t chc giáo dc k nng sng cho i tng HS mà GV ang dy và giáo dc. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT | 55
  2. C. HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1: Tìm hiểu về kĩ năng sống. 1. NHIỆM VỤ GV trình bày c c trng ca k nng sng và mô t c quan nim k nng sng theo ngha rng và hp; cách phân loi k nng sng. 2. THÔNG TIN a. Các quan nim v k nng sng — Quan nim ca T chc Vn hoá, Khoa hc và Giáo dc ca Liên hp quc (UNESCO): + Có quan nim coi k nng sng là nng lc cá nhân thc hin y các chc nng và tham gia vào cuc sng hng ngày. + Quan nim khác coi k nng sng gn vi 4 tr ct ca giáo dc, ó là: Hc bit (Learning to know); Hc t khng nh (Learning to be); Hc chung sng vi ngi khác (Learning to live together); Hc làm (Learning to do). — Quan nim ca T chc Y t Th gii (WHO): T góc sc khe, WHO xem k nng sng là nhng k nng thit thc mà con ngi cn có cuc sng an toàn và kho mnh. Rng hn, k nng sng là nhng nng lc mang tính tâm lí xã hi và k nng v giao tip tng tác hiu qu vi ngi khác và gii quyt có hiu qu nhng vn , nhng tình hung ca cuc sng hng ngày. — Quan nim ca Qu Nhi ng Liên hp quc (UNICEF): Theo Qu Nhi ng Liên hp quc (UNICEF), k nng sng là cách tip cn giúp thay i hoc hình thành hành vi mi. Cách tip cn này lu ý n s cân bng v tip thu kin thc, hình thành thái và k nng. Tóm li, k nng sng là nng lc tâm lí — xã hi ca mi cá nhân, giúp con ngi có kh nng làm ch bn thân, kh nng ng x phù hp vi nhng ngi khác và vi xã hi, kh nng ng phó tích cc trc các tình hung ca cuc sng. 56 | MODULE THPT 35
  3. b. c tính ca k nng sng — K nng sng có th c xem là tng thích vi trí thông minh ni tâm (Intra—personal Inteligence) và trí thông minh tng tác cá nhân (Inter— personal Intelligence) trong lí thuyt Trí thông minh a dng (Multiple Intelligence). — Là nng lc tâm lí — xã hi ca con ngi, nên k nng sng không phi là k nng thc hành, cng không phi là k nng tâm vn ng (nhng kt hp vi k nng tâm vn ng, nói cách khác k nng tâm vn ng là hình thc th hin ca k nng sng di dng hành vi), nhng k nng sng bao hàm c các k nng xã hi ca con ngi. Nhóm tác gi Gresham & Elliot (1990) cho rng k nng xã hi gm 4 nhóm k nng c bn là: + Nhóm k nng hp tác (Cooperation): ó là nhng hành vi giúp ngi khác, tuân th cam kt hoc cùng chung sc hoàn thành mt công vic, cùng phi hp hành ng trong mt lnh vc nào ó nhm mt mc ích chung. + Nhóm k nng quyt oán, t khng nh (Assertion): ó là nhng hành vi ch ng ngh ngi khác cung cp thông tin, t gii thiu v mình, kiên nh khi b ngi khác gây sc ép, bo v các chính kin, quan im ca mình mt cách tích cc. + Nhóm k nng ng cm (Empathy): ó là s quan tâm, trân trng tình cm và ý kin ca ngi khác, mong mun c chia s vi h và thu hiu nhng khó khn riêng và bit cách chia s tâm t, tình cm vi ngi khác. + Nhóm k nng kim ch, t kim soát (Self — Control): ó là hành vi bit kim ch trong các tình hung xung t, bit cách kim ch xúc cm hoc bit t làm ch tình cm ca mình, không cho nhng nhu cu, mong mun, hoàn cnh hoc ngi khác chi phi. + K nng sng va mang tính cá nhân va mang tính xã hi. K nng sng mang tính cá nhân vì ó là nng lc ca cá nhân. K nng sng còn mang tính xã hi vì trong mi giai on phát trin ca lch s xã hi, mi vùng min li òi hi mi cá nhân có nhng k nng sng thích hp. — K nng sng thuc phm trù nng lc, nên k nng sng là tng hòa kin thc, thái (giá tr) và hành vi. Do ó, nhng k nng sng c th có th di dng thái t duy (nh t duy phê phán, t duy sáng to), hoc di GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT | 57
  4. dng thái (nh thin chí, thu cm ), nhng cui cùng k nng sng ca con ngi vi t cách là nng lc phi th hin nhng hành vi, ng x, hành ng gii quyt tính hung hiu qu và có th quan sát c. — K nng sng th hin nhng cách ng x, giao tip và gii quyt vn hiu qu nhng nhng hành vi, hành ng ó phi mang tính tích cc và mang tính xây dng. Tiêu chí ánh giá tính tích cc và mang tính xây dng gn vi giá tr ph quát và vi nn vn hoá nào ó. — Ngi có k nng sng là ngi sng mt cách phù hp và hu ích, qun lí c bn thân tránh c ri ro. c. Các cách phân loi k nng sng Cng nh s a dng trong quan nim v k nng sng, ã có nhiu cách phân loi k nng sng. * Theo T chc Y t Th gii (WHO) có 3 nhóm: — K nng nhn thc bao gm các k nng c th nh: t duy phê phán, t duy phân tích, kh nng sáng to, gii quyt vn , nhn thc hu qu, ra quyt nh, t nhn thc, t mc tiêu, xác nh giá tr — K nng ng u vi xúc cm, bao gm: ý thc trách nhim, cam kt, kim ch cng thng, kim soát c cm xúc, t qun lí, t giám sát và t iu chnh — K nng xã hi hay k nng tng tác bao gm: giao tip; tính quyt oán; thng thuyt, t chi, hp tác; s cm thông, chia s; kh nng nhn thy s thin cm ca ngi khác * Cách phân loi ca UNESCO: — Cách phân loi th nht, UNESCO tha nhn cách phân loi ca WHO và coi nhng k nng sng trong 3 nhóm ó là nhng k nng sng gc (generic life skills), ngoài ra còn b sung k nng sng th hin trong vic gii quyt nhng vn khác nhau trong i sng xã hi nh là nhng k nng sng phái sinh nh: + V sinh, v sinh thc phm, sc kho, dinh dng. + Các vn v gii, gii tính, sc kho sinh sn. + Ngn nga và chm sóc ngi bnh HIV/AIDS. + Phòng tránh ru, thuc lá và ma tuý. 58 | MODULE THPT 35
  5. + Ngn nga thiên tai, bo lc và ri ro. + Hoà bình và gii quyt xung t. + Gia ình và cng ng. + Giáo dc công dân. + Bo v thiên nhiên và môi trng. + Phòng tránh buôn bán tr em và ph n... — Cách phân loi theo tip cn 4 tr ct — trit lí ca giáo dc th k XXI: + Hc bit (Learning to know) gm các k nng t duy nh: t duy phê phán, t duy sáng to, ra quyt nh, gii quyt vn , nhn thc c hu qu + Hc làm ngi (Learning to be) gm các k nng cá nhân nh: ng phó vi cng thng, kim soát cm xúc, t nhn thc, t tin + Hc sng vi ngi khác (Learning to live together) gm các k nng xã hi nh: giao tip, thng lng, t khng nh, hp tác, làm vic theo nhóm, th hin s cm thông. + Hc làm (Learning to do) gm k nng thc hin công vic và các nhim v nh: k nng t mc tiêu, m nhn trách nhim * Cách phân loi ca t chc Qu Nhi ng Liên hp quc (UNICEF): Vi mc ích là giúp cho ngi hc có nhng k nng ng phó vi các vn ca cuc sng và t hoàn thin mình, UNICEF a ra cách phân loi k nng sng theo các mi quan h nh sau: — K nng nhn bit và sng vi chính mình, hoc các k nng nhm phát trin cùng kim soát ni tâm, gm có : k nng t nhn thc; k nng xây dng s t tin và t trng (self-esteem), xác nh mc tiêu, xác nh giá tr; ng u vi cm xúc, ng u vi cng thng. — Nhng k nng nhn bit và sng vi ngi khác gm: k nng quan h/ tng tác liên nhân cách; s cm thông/thu cm (Empathy), ng vng trc áp lc tiêu cc ca bn bè hoc ca ngi khác, thng lng; giao tip (giao tip bng li, phi ngôn ng; biu l cm xúc: lng nghe và phn hi tích cc ), hp tác và làm vic theo nhóm. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT | 59
  6. — Các k nng ra quyt nh mt cách hiu qu bao gm: t duy phê phán; t duy sáng to, ra quyt nh, gii quyt vn . * Phân loi k nng sng theo tip cn lí thuyt ca Bloom. — Nhóm các k nng thuc lnh vc nhn thc là k nng t duy sáng to và t duy phê phán. — Nhóm các k nng thuc lnh vc tình cm là k nng t nhn thc và thu cm, t trng và trách nhim xã hi. — Nhóm các k nng thuc lnh vc tâm vn ng (Psychomotor) là: + Ra quyt nh và gii quyt vn . + Quan h liên nhân cách và giao tip. T nhn thc Quan h liên nhân cách và giao tip Thu cm T duy và Ra quy t sáng to nh và gii quyt T duy vn T trng phê phán ng u v i Trách nhi m cm xúc và xã hi cng thng Hình 1. S phân loi các k nng sng c bn liên quan n hc ng x (Ngun: Phòng Sc khe tinh thn, 1999) 60 | MODULE THPT 35
  7. + T nhn thc. + Thu cm. + T duy sáng to. + T duy phê phán. + ng u vi cm xúc và cng thng. + Trách nhim xã hi. + T trng. Nh vy có th thy, tùy tng góc tip cn mà có nhng cách phân loi k nng sng khác nhau, theo ó các k nng sng gc (generic life skills) c xp vào các nhóm rt khác nhau, ví d: t duy phê phán, t duy sáng to c xp vào nhóm k nng ra quyt nh và gii quyt vn theo cách chia ca UNICEF, nhng nó li c xp vào nhóm k nng thuc lnh vc nhn thc theo cách tip cn ca Bloom 3. TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ CHIA SẺ ĐỒNG NGHIỆP * Tr li các câu hi: Câu 1: Trình bày nhng im chung và im khác nhau trong nhng quan nim v k nng sng. Câu 2: c trng ca k nng sng? Câu 3: Các cách phân loi k nng sng? Thy, cô thy cách phân loi nào d hiu và vn dng hn? * Chia s vi ng nghip trong trng v các câu tr li. 4. THÔNG TIN PHẢN HỒI Câu 1: im chung trong các quan nim v k nng sng. — K nng sng là nng lc ca cá nhân thích ng vi nhng vn ca cuc sng. Nhng quan nim v k nng sng ca UNESCO có ni hàm rng hn quan nim ca WHO (T chc Y t Th gii). Vì : + Th nht là: nhng nng lc thc hin y các chc nng và tham gia vào cuc sng hng ngày s bao gm c nhng k nng c bn nh: k nng c, vit, làm tính... c nhng k nng t n gin nh là nhng k nng ca cuc sng nói chung. Trong khi ó, nhng k nng mang GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT | 61
  8. tính tâm lí xã hi và k nng giao tip gii quyt có hiu qu nhng tình hung trong cuc sng... là nhng k nng phc tp hn, òi hi nhng iu kin tâm lí và s tng hp các yu t kin thc, thái và hành vi. + Th hai là: nhng k nng tâm lí — xã hi thuc phm vi hp hn trong s nhng k nng cn thit trong cuc sng hng ngày. Câu 2: Nh trong phn thông tin c bn. Câu 3: Cách phân loi ca UNICEF d vn dng hn, nhng cn kt hp vi c cách ca UNESCO (v các k nng sng gn vi các vn ca xã hi) có th nhìn thy s cn thit phi vn dng k nng sng trong mi vn ca cuc sng. Hoạt động 2: Tìm hiểu ý nghĩa của giáo dục kĩ năng sống và mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục cho HS THPT. 1. MỤC TIÊU Nêu ý ngha ca vic giáo dc mt s k nng sng cn thit cho HS THPT và mc tiêu, nhim v giáo dc k nng sng cho các em. 2. THÔNG TIN * Ý ngha ca vic giáo dc k nng sng cho HS THPT: Xã hi hin i có s thay i toàn din v kinh t, vn hoá, xã hi và li sng vi tc nhanh ã làm ny sinh nhng vn mà trc ây con ngi cha gp, cha tri nghim, cha phi ng phó, ng u. Hoc có nhng vn ã xut hin trc ây, nhng nó cha phc tp, khó khn và y thách thc nh trong xã hi hin i, nên con ngi d hành ng theo cm tính và không tránh khi ri ro. Nói cách khác, n bn b thành công và hnh phúc trong cuc i, con ngi sng trong xã hi trc ây ít gp nhng ri ro và thách thc nh con ngi sng trong xã hi hin i. Chính vì vy, con ngi sng trong xã hi hin i cn phi có k nng sng sng thành công và nâng cao cht lng cuc sng. Ngi ta ã dùng hình nh cây cu và dòng sông din t s cn thit ca k nng sng i vi mi ngi. Con ngi sng trong xã hi hin i mun sang c bn b ca thành công và hnh phúc thì phi vt qua 62 | MODULE THPT 35
  9. mt con sông cha ng y nhng ri ro, nguy c, thách thc nh AIDS, mang thai ngoài ý mun, nghin ru và ma tuý, bnh lây nhim qua ng tình dc, cht vì bo lc, vi phm pháp lut, nhng tht bi trong hc ng... Khi ó, nhng k nng sng nh nhng nhp cu to thành cây cu giúp cho con ngi sang c bn b bên kia ca thành công, hnh phúc. phát trin bn vng và nâng cao cht lng cuc sng, chúng ta mong mun mi ngi có mt cuc sng tích cc, lành mnh, hnh phúc. Chính vì vy, k nng sng ã tr thành mt hp phn quan trng trong nhân cách con ngi sng trong xã hi hin i. “Ý ngha ca cuc sng không phi ch nó em n cho ta iu gì, mà ch ta có thái i vi nó ra sao; không phi ch iu gì xy ra vi ta, mà ch ta phn ng vi nhng iu ó nh th nào.” (Lewis L. Dunnington). Nu con ngi có kin thc, có thái tích cc mi m bo 50% s thành công, 50% còn li là nhng k nng cn cho cuc sng mà ta thng gi là k nng sng . K nng sng giúp ngi hc có c các k nng thc t ng x hiu qu, t tin và có trách nhim trong các tình hung ca cuc sng hng ngày. K nng sng giúp ngi hc có các mi quan h tích cc và hp tác. K nng sng giúp hình thành và thay i hành vi, nht là liên quan n sc khe và cuc sng khe mnh. K nng sng góp phn thúc y s phát trin cá nhân và xã hi, ngn nga các vn xã hi, sc kho và bo v quyn con ngi. Các cá nhân thiu k nng sng là mt nguyên nhân làm ny sinh nhiu vn xã hi. Ngi có k nng sng s thc hin nhng hành vi mang tính xã hi tích cc, góp phn xây dng các mi quan h xã hi tt p và do vy s gim bt t nn xã hi, làm cho xã hi lành mnh. Chính vì vy trong Din àn th gii v giáo dc cho mi ngi hp ti Senegan (Nm 2000), Chng trình hành ng Dakar ã ra 6 mc tiêu, trong ó mc tiêu 3 nói rng “Mi quc gia phi m bo cho ngi hc c tip cn chng trình giáo dc k nng sng phù hp”, trong ó GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT | 63
  10. “ngi hc” ây c hiu t tr em n ngi ln tui, còn “phù hp” c hiu là phù hp vi vùng, min, a phng và phù hp vi la tui. Còn trong mc tiêu 6 yêu cu “Khi ánh giá cht lng giáo dc cn phi ánh giá k nng sng ca ngi hc”. Nh vy, hc k nng sng tr thành quyn ca ngi hc và cht lng giáo dc phi c th hin c trong k nng sng ca ngi hc. Cho nên, giáo dc k nng sng cho ngi hc ang tr thành mt nhim v quan trng i vi giáo dc các nc. Giáo dc phi mang li cho mi ngi không ch kin thc mà c k nng sng sng trong xã hi da vào nng lc (Competence—based societies). * Mc tiêu giáo dc k nng sng cho HS: Giáo dc k nng sng là giáo dc cách sng tích cc trong xã hi hin i, là xây dng nhng hành vi lành mnh và thay i nhng hành vi, thói quen tiêu cc trên c s giúp ngi hc có c kin thc, giá tr, thái và các k nng thích hp. — Mc tiêu chung ca giáo dc k nng sng cho HS là tng cng nng lc tâm lí — xã hi và xây dng li sng lành mnh, tích cc cho HS. — Giáo dc k nng sng cho HS trong nhà trng ph thông nhm các mc tiêu c th sau: + Trang b cho HS nhng kin thc, giá tr, thái và k nng phù hp. Trên c s ó hình thành cho HS nhng hành vi, thói quen lành mnh, tích cc; ng thi, khc phc, thay i nhng hành vi, thói quen tiêu cc trong các mi quan h, các tình hung và hot ng hng ngày thành nhng hành vi mang tính tích cc và xây dng. + To c hi thun li HS thc hin tt quyn, bn phn ca mình và phát trin hài hòa v th cht, trí tu, tinh thn và o c. * Nhim v giáo dc k nng sng cho HS: T mc tiêu ca giáo dc k nng sng nh trên có th rút ra nhim v giáo dc k nng sng cho HS bao gm: — Hình thành, cng c thái , hành vi, cách ng x lành mnh, mang tính xây dng da trên c s giúp ngi hc có c kin thc, giá tr, thái và các k nng thích hp. 64 | MODULE THPT 35
  11. — Thay i suy ngh, nim tin, thói quen, hành vi tiêu cc, có nguy c ri ro thành nhng hành vi tích cc, an toàn. Nhim v này là vô cùng khó khn. Giáo dc k nng sng cn c thc hin thng nht trong nhim v giáo dc nhân cách toàn din. Tip cn k nng sng trong các ni dung giáo dc (xét theo c phng din các lnh vc vn hoá xã hi, ln phng din các loi hình hot ng ca con ngi) là cn thit góp phn hình thành nhng hành vi tích cc mang tính xây dng và thay i nhng hành vi tích cc. 3. TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ CHIA SẺ ĐỒNG NGHIỆP * Tr li câu hi: Câu 1: Vì sao cn phi giáo dc k nng sng cho HS? Câu 2: T mc tiêu và nhim v giáo dc k nng sng cho HS THPT, thy cô thy có th thc hin mc tiêu và nhim v này lng ghép trong các hot ng dy hc, giáo dc nh th nào? * Chia s ý kin vi các GV trong t chuyên môn. 4. THÔNG TIN PHẢN HỒI CHO HOẠT ĐỘNG Câu 1: Cn giáo dc k nng sng cho HS vì: — K nng sng góp phn thúc y s phát trin và nâng cao cht lng cuc sng cá nhân. — K nng sng góp phn thúc y s phát trin xã hi bn vng. — Chng trình hành ng Dakar yêu cu mi quc gia phi trin khai giáo dc k nng sng cho ngi hc. Câu 2: Có th lng ghép giáo dc k nng sng trong quá trình dy hc, giáo dc và trong các tính hung giáo dc và cuc sng hng ngày. Cn tip cn k nng sng trong giáo dc o c, pháp lut, sc khe, môi trng, an toàn giao thông, sc khe sinh sn, phòng tránh các t nn xã hi khác. ng thi phi phi hp cht ch vi gia ình và cng ng. Hoạt động 3: Tìm hiểu nội dung giáo dục kĩ năng sống cho HS THPT. 1. NHIỆM VỤ Trình bày c ni dung giáo dc k nng sng cho HS THPT. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT | 65
Tài Liệu Liên Quan