Bài giảng Môn Ngữ Văn Lớp 12 - Bài: Rừng Xà Nu (Nguyễn Trung Thành)

Nội dung tài liệu: Bài giảng Môn Ngữ Văn Lớp 12 - Bài: Rừng Xà Nu (Nguyễn Trung Thành)

1. I. Đọc hiểu khái quát 1. Tác giả a. Cuộc đời: GSK b. Văn chương - Ông là nhà văn gắn bó với mảnh đất Tây Nguyên suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ. - Tình yêu và sự hiểu biết sâu sắc về mảnh đất này là tiền đề để tác giả sáng tác những tác phẩm có giá trị về thiên nhiên và cuộc sống con người nơi đây. - Cảm hứng chủ đạo trong các sáng tác của nhà văn là cảm hứng về quê hương, đất nước và những con người Việt Nam anh hùng. - Tác phẩm chính: SGK
2. 2. Tác phẩm a. Hoàn cánh sáng tác - Tác phẩm ra đời đầu năm 1965, tại khu căn cứ của quân giải phóng miền Trung Trung Bộ. - Đây là thời điểm diễn ra: “Cuộc đổ quân đầu tiên của Mĩ, ngày bắt đầu cuộc chiến tranh cục bộ của Mĩ ở miền Nam nước ta”. “Những ngày sôi sục, nghiêm trang, nghiêm trọng, lo lắng, quyết liệt, hào hứng, hào hùng: dân tộc ta bước vào cuộc chạm trán mất còn với đế quốc Mĩ” (Nguyên Ngọc). - Các nhân vật trong tác phẩm đều có nguyên mẫu trong đời thực: Tnú – anh Đề, một người dân tộc Xê Đăng; chị Dít – một người cán bộ phụ nữ, du kích quân người Ê- đê; nhưng không vì thế mà ý nghĩa khái quát của hình tượng nghệ thuật giảm đi. Những con người trong tác phẩm, kể cả cây xà nu, cánh rừng xà nu đều là hiện thân của một đất nước anh hùng)
3. 2. Tác phẩm a. Hoàn cánh sáng tác b. Xuất xứ - Tác phẩm được in trong tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng Trung Trung Bộ năm 1965, sau được in trong tập Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc.
4. c. Nhan đề * Gợi ra hình tượng trung tâm của tác phẩm: những cây xà nu. * Hình ảnh “rừng xà nu” vừa mang ý nghĩa tả thực, vừa mang ý nghĩa biểu tượng: - Ý nghĩa tả thực: Xà nu là một loại cây được trồng nhiều ở vùng Tây Nguyên, xuất hiện với nhiều công dụng: gỗ xà nu làm củi ở mỗi bếp, khói xà nu xông bảng nứa đen cho học sinh viết chữ, nhựa xà nu làm đuốc để thắp sáng..
5. c. Nhan đề - Ý nghĩa biểu tượng: + Rừng xà nu có mặt ở mở đầu là hình ảnh xà nu dưới bom đạn kẻ thù, kết thúc toàn bộ truyện: cũng là hình ảnh rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời. +Rừng xà nu luôn đặt Với con người Tây Nguyên. trong sự đối sánh + Rừng xà nu như một chứng những sự kiện có ý nghĩa trọng đại của dân làng nhân vật kiến Xô Man. + Rừng xà nu tượng trưng phẩm của con người Tây Nguyên. cho chất
6. d. Tóm tắt Sau ba năm đi lực lượng, Tnú mới có dịp về thăm làng. Thằng bé Heng gặp ở con nước lớn đã dẫn anh về. Khi về đến làng, cụ Mết và dân làng đều mừng rỡ ra đón anh. Đêm đến, cả lũ làng cầm đuốc kéo tới nhà cụ Mết gặp Tnú. Dít yêu cầu Tnú xuất trình giấy phép. Cụ Mết kể lại cuộc đời Tnú cho lũ làng nghe: Dân làng Xô Man vẫn tự hào rằng năm năm, chưa hề có một cán bộ nào bị giặc bắt. Anh Xút bị giặc treo cổ, bà Nhan bị giặc chặt đầu, Tnú và Mai đi vào rừng nuôi anh Quyết cán bộ. Anh dạy Tnú và Mai học chữ. Tnú học chữ thì hay quên nhưng đi rừng làm liên lạc thì đầu nó sáng lạ lùng. Một lần Tnú vượt thác Đắc Năng thì bị giặc bắt, tra tấn dã man nhưng không khai.Ba năm sau, Tnú vượt ngục trốn về. Tnú đọc thư của anh Quyết gửi cho dân làng Xô Man trước khi mất. Nghe lời anh, mọi người chuẩn bị chiến đấu. Nghe tin, bọn giặc kéo về một tiểu đội khi đứa con trai đầu lòng của Mai và Tnú được một tháng. Cụ Mết, Tnú và trai tráng lánh vào rừng, bí mật bám theo giặc. Bọn giặc bắt, tra tấn mẹ con Mai để đe dọa Tnú. Tnú nhảy ra nhưng không cứu được họ, bản thân anh bị bắt. Chúng lấy nhựa xà nu đốt cháy mười ngón tay anh. Đúng lúc đó, cụ Mết và trai tráng trong làng cầm giáo mác tới giết chết thằng Dục. Cụ Mết ngừng kể, rồi hỏi Tnú những năm đi lực lượng đã giết được mấy thằng Mỹ, Diệm.. Anh kể lại chuyện đánh đồn, xông xuống hầm dùng tay bóp chết thằng chỉ huy. Sáng hôm sau cụ Mết và Dít tiễn Tnú lên đường. Ba người đứng nhìn những rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời
7. e. Bố cục - Phần 1: Từ đầu đến “Đứng trên đồi xà nu ấy trông ra xa, đến hết tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời.” - Hình ảnh rừng xà nu - biểu tượng của dân làng Xô Man. - Phần 2: Tiếp theo đến “Hà hà được!” - Tnú sau ba năm đi lực lượng trở về thăm làng. - Phần 3: Còn lại - Cụ Mết kể lại cuộc đời bi tráng của Tnú và cuộc đấu tranh của dân làng Xô Man.
8. II. Đọc – hiểu chi tiết 1. Hình tượng cây xà nu a. Hình tượng cây xà nu là hình tượng xuyên suốt, trung tâm của tác phẩm * Mở đầu – kết thúc tác phẩm đều là hình ảnh rừng xà nu: Đứng trên đồi xà nu ấy trông ra xa, đến hết tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời. Ba người đứng ở đấy nhìn ra xa. Đến hút tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời. → Kết cấu đầu cuối tương ứng, vòng tròn. Bối cảnh tự nhiên hùng vĩ, - Về cuộc đấu tranh của người dân hoang dại, đậm chất sử thi làm làng Xô Man nền cho hai câu chuyện - Cuộc đời bi tráng của Tnú.
9. II. Đọc – hiểu văn bản 1. Hình tượng cây xà nu a. Hình tượng cây xà nu là hình tượng xuyên suốt, trung tâm của tác phẩm Nhiều lần tác giả nhắc đến hình tượng cây xà nu ở nhiều góc độ khác nhau: Khi gợi từ kí ức, khi lại là hiện tại; lúc là cây xà nu, lúc lại là rừng xà nu, có lúc lại là đồi xà nu, xà nu; những bộ phận của cây xà nu cũng được nhiều lần nhắc đến: thân xà nu, ngọn xà nu, lá xà nu, nhựa xà nu, khói xà nu,
10. b. Rừng/ cây xà nu gắn bó mật thiết với cuộc sống của người Tây Nguyên: - Nó có mặt trong đời sống hàng ngày của người dân làng Xô Man tự ngàn đời nay: + Lửa xà nu trong bếp mỗi nhà, trong nhà ưng. + Khói xà nu xông bảng để Mai và Tnú học chữ. + Khi Tnú trở về đơn vị, anh được cụ Mết và Dít đưa đến cánh rừng xà nu - Nó tham dự vào những sự kiện trọng đại của dân làng Xô Man: + Ngọn lửa xà nu dẫn cụ Mết vào rừng tìm thanh niên lấy giáo mác chuẩn bị kháng chiến. + Lửa xà nu đốt tay Tnú đã trở thành đống lửa giữa nhà soi rõ xác mười tên lính.
11. b. Rừng/ cây xà nu gắn bó mật thiết với cuộc sống của người Tây Nguyên: - Nó gắn với dân làng Xô Man đến mức đã ăn sâu vào nếp nghĩ và cảm xúc của họ: + Tnú cảm nhận về cụ Mết: ngực cụ căng như một cây xà nu lớn. + Trong truyện kể về Tnú, cụ Mết nói về cây xà nu với tất cả tình yêu thương và tự hào: không có cây gì mạnh bằng cây xà nu đất ta. ➔ Cây xà nu đã trở thành một phần máu thịt trong cuộc sống và tinh thần của mảnh đất Tây Nguyên.